સુરભિ…. – વર્ષા અડાલજા

આ મહાનગરની બહુમાળી ઈમારતના એક નાનકડા ઘરમાં રહું છું. મારી આસપાસ તીવ્ર ગતિએ વહી જતા જીવનના પ્રવાહનો સતત પડઘાતો જોરદાર અવાજ હું બધિર બની જાઉં ત્યાં સુધી દરિયાનાં મોજાંની જેમ અફળાય છે.
    દીવાસળીના ખોખા જેવડા મારા બેડરૂમની બાલ્કની મારું સર્વસ્વ. લીલુંછમ્મ ફેફસું. અહીં થોડાં કૂંડાઓમાં છોડ મેં વાવ્યા છે. આટલે ઊંચે મને ધરતીની મહેંક અને માટીનો ભીનો કરકરો સ્પર્શ ક્યાંથી મળે ? પણ મોકળે મને થોડા શ્વાસ લઈ શકવાનું સુખ કંઈ ઓછું નથી.
    અહીં ઊભી રહું છું ત્યારે મને સામેનું ઘર આરપાર દેખાય છે. ખુલ્લી કિતાબ જેવું. એ ઘરના સભ્યોનાં જીવન પવનમાં ફરફરતાં પાનાંઓની જેમ આગળપાછળ ખૂલતાં રહે છે. સંયુક્ત કુટુંબમાં રહે છે અહીં. ઘરનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે સુરભિ. મોટી પુત્રવધૂ. જ્યારે જ્યારે મારી નજર પડે છે ત્યારે ત્યારે એના જીવનની લિપિ આટલે દૂરથીયે સાફ વંચાય છે.
    વહી જતા પવનની લહેરખીએ એના નામની ઓળખ મને આપી છે. દિવસમાં કેટકેટલી વાર એ નામ ઘરમાં ઘૂમી વળે છે ! વહેલી સવારે છોડને પાણી પાતાં અનાયાસ મને દેખાય છે – બધાનો ચા-નાસ્તો ડાઈનિંગ ટેબલ પર તૈયાર છે. સાસુ માટે દૂધ, બાપુજીને દાંતની તકલીફ માટે નરમ નાસ્તો, પતિ માટે લંચબોક્સ. ત્યાં નાની નણંદ આમીરાની બૂમ, ભાભી, મારા ડ્રેસને ઈસ્ત્રી પ્લીઝ !
    ઓ નો ભાભી ! એનું કામ તો કરતા જ નહીં, મારે કરાટે કલાસનું મોડું થાય છે. વ્હેર ઈઝ માય ટોસ્ટ ડીયરેસ્ટ ભાભી ?
    આમીરા પ્રતીકની સામે આંખો કાઢે છે. ના ભાભી, પહેલાં મારી ઈસ્ત્રી.
    પ્રતીક મોં નિમાણું કરીને સુરભિને બે હાથે જોડે છે.
    ભાભી ! બાને સમજાવો ને મને સવારે બ્રેકફાસ્ટમાં આમલેટ ખાવા દે. મહેરબાની કરી નો બટેટાપૌંઆ., નો ગોળપાપડી.
    આમીરા રસ્તો સુઝાડે છે.
    ભાભી, એના કરતાં ડાયરેકટ ઠાકોરજીને પૂછી જુઓ ને કે ઈંડામાં એમને વાંધો શો છે ?
    એમની સાથે સુરભિ લમણાંઝીંક કરતી હોય ત્યાં બહારના રૂમમાંથી બૂમ સંભળાય, સુરભિબેટા ! વાંચવાનાં ચશ્મા મળતાં નથી. જરા શોધી દે તો !
    આવી બાપુજી.
    સુરભિ સતત પતંગિયાની જેમ ઊડતી રહે છે. સૌનાં નાનાંમોટાં કામ એના જ પાલવમાં આવી પડે છે ને એ બધા માટે એની પાસે છે સ્મિત. બપોરે બાને મંદિર લઈ જવાનાં અને સાંજે બાપુજીને ઘર પાસેનો એક નાનો લીલો ટુકડો – જેનું માનવાચક નામ બગીચો છે – છે ત્યાંની બૅન્ચ પર બેસાડી આવે છે. અરે આ મિક્સરની મોટર ખોટકાઈ ગઈ કે પછી પંખાની સ્વીચ ચાલતી નથી ને પેલ્લાં સતુમાસી ખરાં ને ! કેમ દેશમાં પીપળાવાળી શેરીમાં રહેતા હતા એ. બિચ્ચારાં પડી ગયાં. હૉસ્પિટલમાં છે. સુરભિ એની જરા ખબર કાઢી આવશે ? ને રસ્તામાં જ બૅન્ક આવે છે. જરા ડોકું કાઢતી આવજે. ફલાણો ચેક ખાતામાં જમા થયો છે કે નહીં ! અને હાં…. દરજીને જરા ફોન….
    સુરભિ – એક નામ, એક વ્યકિત. ઘરસંસારના મશીનમાં સતત તેલ પૂરતી રહે છે એથી કીચૂડાટ વિના સંસાર સરળતાથી ચાલતો રહે. એ ઘરમાંથી મને ક્યારેય ઝઘડાનો અવાજ સંભળાયો નથી. ઘરમાં શાંતિ છે. મારી બાલ્કનીમાંથી દેખાતાં દશ્યો પ્રસન્નકર છે, એનો અંશ કયારેક હું પણ પામું છું.
    એક દિવસ મોડી સાંજે મને સુરભિ પેલા લીલા ટુકડાના બાંકડે મળી ગઈ. મેં નવાઈ પામી કહ્યું, તમે અહીં ? આજે તમને ભલું પગ વાળીને બેસવાનો સમય મળ્યો.
    ફિક્કું હસીને એ બોલી.
    ઘરના બધાં લગ્નમાં ગયાં છે, મારી તબિયત સારી નથી કહીને હું ગઈ નથી.
    ખોટું બોલ્યાનો સંકોચ થયો હોય એમ તરત કહ્યું,
    અહીં આવવાની ઘણા વખતથી ઈચ્છા હતી એટલે…..
    એ અટકી ગઈ. હું એની બાજુમાં બેસી ગઈ.
    હું રોજ તમને બાલ્કનીમાંથી જોઉં છું. ઝાંઝરની જેમ રણકતાં રહો છો. આજે ઉદાસ લાગો છો.
    ક્યારેક પ્રસન્નતાનોય થાક લાગે છે. ઘરનું કામ કે ઘરનાં લોકોનાં કામ એ વિષે મારી કોઈ ફરિયાદ નથી, પણ મને ક્યારેક શાંતિ અને એકલતાની ઝંખના થાય, ક્યારેક માત્ર મારા એકાંતના ટાપુ પર હું થોડો સમય મારા માટે અને મારી સાથે વિતાવું. આ ભર્યા ભર્યા ઘરમાં મારો એક નાનોસરખો ખૂણો હોય, જ્યાં હું નિરાંતે આકાશને જોઈ રહું કે મારી મનપસંદ કવિતા વાંચી શકું. હું તો એય ભૂલી ગઈ છું કે હું બી.એ સંસ્કૃત સાથે થઈ છું અને ભાસ ને કાલિદાસ મારા પ્રિય હતા ! મારા સંગીતપ્રેમી મામાને ત્યાં દર વૅકેશનમાં જતી ત્યારે પિયાનો અને સિતાર શીખતી.
    ખરેખર ? મેં જરા આશ્ચર્યથી પૂછયું.
    મનેય મારા માટે નવાઈ લાગે છે. ઘણી વાર રિયાઝ શરૂ કરવાની ઝંખના થાય છે, પણ તમે જુઓ છો ને ! હું સહુ માટે જીવું છું. કયારેક પીડાની ફાંસ મનમાં ઊંડી ઊતરી જાય છે, ત્યારે અહીં આવવા મન ઉપરતળે થઈ જાય.
    એક વાત કહું સુરભિ ? તમે જ તમને મદદ કરી શકશો.
    એટલે ?
    તમારે માથે લદાયેલાં બધા કામની ગાંસડી બાંધી લેવાને બદલે એ કામ સૌને ધીમે ધીમે સોંપી દેતા જાઓ. પોતાની જરૂરિયાતોની થોડી ચિંતા સૌ પોતાની મેળે કરી લે એમાં કશું ખોટું નથી.

    એ જરા ચમકી ગઈ હોય એમ મારી સામે જોઈ રહી.
    મેં કહ્યું, તમે જાણો છો પ્રેમને નામે કેટલું શોષણ થાય છે સ્વજનોના સંબંધોમાં ? તમે આપણા પ્રખ્યાત લેખક દર્શકની નવલકથા ‘ઝેર પીધાં જાણી જાણી’ વાંચી છે ?
    કૉલેજમાં ટેક્સ્ટબુક હતી. રોહિણી મારું પ્રિય પાત્ર છે.
    દર્શક લખે છે, જે બાંધે છે તે મોહ, મુક્ત કરે તે પ્રેમ.
    એણે સ્નેહથી મારો હાથ પકડી લીધો.
    ચાલો ઊઠીશું ? સૌ આવે એ પહેલાં સ્ટોરેજના કબાટમાંથી મારી સિતાર બહાર કાઢીને સાફ કરી લઉં. તાર મેળવતાં જ કેટલાં દિવસો થશે !
    અમે બન્ને ચાલવા લાગ્યાં. ધીમે ધીમે ઊતરતા અંધકારમાં રસ્તા પર સાંજની બત્તીઓ ઝગમગી ઊઠી હતી.
    જો તમે વહેલી સાંજે કદીક અહીંથી નીકળો તો એ બાંકડા પર કોઈ સ્ત્રીને બેસેલી જોઈ શકશો. એ સુરભિ જ હશે….